بسیاری از کارشناسان تغذیه و پزشکان شما را به استفاده از خرما در رژیم غذایی خود ترغیب می کنند و علت نیز واضح است، خرما مملو از ویتامین ها و مواد معدنی ضروری برای سلامتی است. اما ممکن است خرمایی که عموم می شناسند، با ذائقه برخی از افراد سازگاری نداشته باشد.
وجود بیش از 3000 نوع خرما در جهان و 200 تا 400 نوع رایج از آن، این مشکل را برطرف می کند. انواع خرما برای ذائقه های متفاوت وجود دارد که از نظر میزان شیرینی، رنگ و اندازه تفاوت دارند و در نقاط مختلف دنیا پرورش پیدا می‌کنند.
خرما از مهم‌ترین میوه‌های کشور ما نیز هست که بخش زیادی از تولیدات آن همه ساله به کشورهای دیگر صادر می‌شوند. انواع خرما همچنین برای تولید فرآورده‌های مختلف خرمایی مانند قند و شیره خرما، خرمای حبه یا خرمای شکلاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع خرمای مضافتی، پیارم، کروت، کبکاب و مجول تنها چند نمونه از خرماهایی هستند که هر یک ویژگی های خاص خود را دارند. در ادامه به معرفی انواع رایج خرما در ایران و جهان خواهیم پرداخت.
تفاوت انواع خرما
دو مورد از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که می‌تواند انواع مختلف خرما را از یکدیگر متمایز کند، میزان رطوبت و نوع قند انواع خرما را شامل می شود.
میزان رطوبت موجود در خرما
این ویژگی می‌تواند خرما را به دسته های متفاوتی تقسیم‌بندی کند. بر اساس میزان رطوبت و آب موجود در انواع مختلف خرما، می‌توان خرماها را به سه دسته زیر تقسیم بندی کرد.
- خرمای خشک
- خرمای نیمه خشک
- خرمای نرم
به طور کلی خرماهای خشک نسبت به خرماهای نیمه خشک و نرم، دارای انرژی و ساکارز (یکی از انواع مختلف قندها) بیشتری هستند. خرماهای نرم نیز دارای کمترین میزان انرژی و ساکارز در بین انواع خرماها هستند.
نوع قند موجود در خرما
در خرماهای مختلف، انواع متنوعی از قند نیز وجود دارد. قندها دارای انواع متفاوتی هستند. اما به طور کلی می‌توان گفت سه نوع قند در انواع مختلف خرما وجود دارد. این سه نوع قند شامل موارد زیر می‌شود.
- ساکارز (قندی پیچیده محسوب می‌شود)
- گلوکز (نوعی قند ساده به شمار می‌رود)
- فروکتوز
در انواع مختلف خرما، میزان متفاوتی از این نوع قندها وجود دارد. برخی از خرماها ممکن است یکی از انواع این قندها را در ترکیب خود داشته باشند. برخی دیگر نیز امکان دارد هر 3 نوع این قندها را داشته باشند. بنابراین انواع مختلف خرما، از لحاظ تنوع و میزان قندها، متفاوت هستند. اما میزان این تفاوت‌ها زیاد نیست و انواع مختلف خرما از لحاظ میزان قندها، تقریبا 2 درصد با یکدیگر تفاوت دارند.
سایر تفاوت های انواع خرما
به طور کلی، انواع مختلف خرما در سه دسته مختلف دسته بندی می‌شوند. میوه خرما از زمان نارس بودن تا زمانی که به طور کامل تبدیل به یک میوه رسیده شود، سه مرحله اصلی را طی می‌کند. میوه خرما در طول این 3 مرحله دچار تغییرات مختلفی می‌شود. تفاوت‌های میوه خرما در مراحل مختلف، شامل موارد زیر می‌شود.
تفاوت در:
- ترکیبات موجود در میوه خرما
- رنگ خرما
- نوع و شکل بافت
- اندازه خرما
- مزه میوه خرما
بهترین انواع خرما در ایران و جهان
مانند بسیاری از میوه‌ها، خرما هم دارای ارقام مختلفی است که در ویژگی‌هایی مانند رنگ، اندازه، زمان کاشت و برداشت، بافت و بعضی خواص تفاوت دارند. با توجه به اینکه این میوه بیش از 7000 سال است که توسط انسان‌ها کشت می‌شود و یکی از قدیمی‌ترین گیاهانی است که کاشت آن در سطح انبوه توسط بشر انجام شده، عجیب نیست که تنوع آن بالا باشد.
در حال حاضر چیزی حدود 3000 نوع خرما در کل دنیا وجود دارد اما از این میان تنها 200-400 نوع برای انسان‌ها قابل استفاده بوده و از نظر صنعتی و تجاری، صرفه تولید و مصرف دارند. البته از این تعداد هم تنها بعضی گونه‌ها شناخته شده هستند، کشت آنها در سطح انبوه‌تری انجام شده و بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
خرما مضافتی
معروف‌ترین خرما در ایران، خرمای مضافتی است که پای ثابت سفره‌های افطاری ایرانی‌هاست. این خرما در شهرستان بم کشت می‌شود، بنابراین به خرمای مضافتی بم نیز شهرت دارد. رنگ این خرما قرمز تیره تا سیاه است و هرچقدر تیره‌تر باشد، رطوبت آن بیشتر بوده و بافت نرم‌تری دارد.
این خرما را می‌توان در هوای آزاد نگهداری کرد اما در صورت نگهداری در یخچال ماندگاری آن بیشتر خواهد شد. خرما مضافتی یکی از خرماهای صادراتی ایران نیز هست که به دلیل بافت نرم و مزه شیرین، طرفداران زیادی در دیگر کشورها نیز دارد.
خرما کروت
یکی از انواع خرمای بومی در بم، خرما کروت است. خرمای کروت اگر مرغوب باشد، در بالاترین رده ارزش غذایی قرار می گیرد و برای تامین انرژی بدن نقش بسیار مهمی ایفا می کند.
خرما کروت مواد مغذی از جمله آهن و فسفر را داراست و به عنوان یکی از خوش طعم ترین انواع خرما شناخته می شود.
خرما هلیله ای
خرما هلیله ای ظاهری گرد و زرد رنگ دارد و از خرماهای تر محسوب می شود. این خرما را در هر سه مرحله خارک، رطب و خرما می توان استفاده کرد و در هر محله طعم خاص و منحصر به فرد خود را دارد.
خرما پیارم
این خرما در استان هرمزگان کشت می‌شود و جزو خرماهای نیمه خشک است. رنگ این خرما قهوه‌ای روشن تا تیره بوده و خرمایی نسبتا دیررس است. قند این خرما نسبت به دیگر خرماها کمتر است به همین دلیل گزینه‌ای مناسب برای افراد مبتلا به دیابت می‌باشد. خشک بودن این خرما باعث چسبیدن گوشت و پوسته آن به هم می‌شود. این خرما نیز صادراتی است و در دیگر کشورها نیز محبوبیت بالایی دارد.
خرما کبکاب
خرمای کبکاب یا خرمای بهبهان و دشستان، دیگر خرمای معروف ایران است. این خرما بیضی شکل و نیمه تر است. رطوبت خرمای کبکاب نسبت به خرما مضافتی کمتر است اما طعم آن به همان اندازه شیرین و دلچسب است.
این خرما نیز جزو خرماهای صادراتی است که در دو نوع خارک و رطب استفاده می‌شود. خارک و رطب دو مرحله رشد و رسیدگی میوه خرما هستند که در مرحله اول یعنی خارک، میوه، رنگی روشن، بافتی سفت و شیرینی ملایمی دارد و در نوع رطب، دارای شیرینی بیشتر، بافت نرم و آبدار و رنگی تیره‌تر است. در کشور ما کبکاب‌های رطب، محبوبیت بیشتری نسبت به کبکاب‌های خارک دارند.
خرما شاهانی
این نوع خرما در جنوب ایران و بیشتر در استان‌های هرمزگان و فارس رویش دارد. این خرما هم دارای نوع نرم و آبدار و هم نوع خشک و خو‌شرنگ است. خرما شاهانی جزو شیرین‌ترین انواع خرماست که نوع مرطوب آن برای تهیه شیره خرما هم استفاده می‌شود. شونی، شاوانی و خورک از دیگر نام‌های این نوع خرما هستند. نوع درجه یک این خرما برای صادرات استفاده می‌شود.
خرما زاهدی
خرما زاهدی که با نام خرمای قصب هم شناخته می‌شود، نوعی خرمای خشک مخصوص خطه جنوبی ایران است. این خرما در خوزستان، فارس، بوشهر و کرمانشاه در سطح انبوه کشت می‌شود. رنگ این خرما، طلایی یا قهوه‌ای روشن است و حالتی بیضی‌شکل دارد. نوع تازه این خرما پوستی براق و بافتی نیمه خشک دارد، اما بعد از چند روز بافت میوه خشک می‌شود.
خرما ربی
خرما ربی، یکی از ماندگارترین انواع خرماست که دو نوع به نام ربی یا رابی دارد. اندازه این خرما که مخصوص سیستان و بلوچستان است، نسبت به دیگر انواع خرماها بزرگ‌تر و کشیده‌تر بوده و رنگ آن نیز قرمز متمایل به مشکی است. این خرما رطوبت بسیار پایینی دارد، به همین دلیل ماندگاری آن بالا بوده و گزینه‌ای مناسب برای صادرات به دیگر کشورها است.
خرما استعمران
این نوع خرما در مناطق اطراف خلیج فارس و به طور کل خاورمیانه کشت می‌شود و تقریبا خشک است. همچنین طعم آن بسیار شیرین است، به همین دلیل در پخت غذاها یا شیرینی‌های خرمایی از آن استفاده می‌شود.
این خرما را با نام‌های دیگری مانند سعمران، سایر، سمبرون و سمرون هم می‌شناسند. رنگ خرما استعمران کهربایی مایل به مشکی و قرمز بوده و اندازه آن از 2.5 تا 4 سانت متغیر است. بافت خشک این خرما باعث می‌شود که در کشور ما محبوبیت چندانی نداشته و برای صادرات از آن استفاده شود.
خرما صفوی
خرما صفوی از دیگر انواع خرماست که در شهر مدینه کشت می‌شود. این خرما بافتی نرم، مزه‌ای شیرین و گوشت فراوانی دارد. رنگ این خرما کاملا سیاه است و خواص فراوانی دارد که به دلیل آنها، به خرمای شفابخش هم شهرت دارد.
خرما آل مهتری
آل مهتری، گونه‌ای خرما مخصوص هرمزگان و جزء خرماهای زودرس است که رنگی زرد و بافتی تر و مرطوب دارد. اندازه میوه این خرما کوچک و کشیده بوده و هسته آن نسبت به گوشته، بزرگ است. زودرس بودن و اندازه مناسب، این خرما را به گزینه‌ای مناسب از نظر اقتصادی تبدیل می‌کند.
خرما عجوه
عجوه، نوعی خرمای نرم و خشک با مزه‌ای بسیار شیرین و قیمت نسبتا بالاست. منشا این خرما، عربستان سعودی است که به کشور ما نیز وارد شده و در شهرهایی مانند مشهد، می‌توان آن را در فروشگاه‌های اطراف حرم پیدا کرد.
خرما گنتار
خرما گنتار، خرمایی تقریبا گرد با هسته‌ای کوچک و بافتی مرطوب است که بهترین رقم آن در خوزستان و شهرستان کازرون کشت می‌شود. خرما گنتار یکی از خرماهای مرغوب صادراتی است که به دلیل ماندگاری بالا طرفداران زیادی دارد. در دیگر مناطق، این خرما را با نام‌هایی مانند خرما قنطار یا قندی نیز می‌شناسند که این موضوع به دلیل طعم شیرین آن است.
خرما شکری
منشا خرما شکری یا سکری، عربستان و برخی از نواحی جنوبی کشور ماست. این خرما رنگی روشن دارد و از جمله خرماهای نیمه مرطوب محسوب می‌شود، اما رطوبت آن نسبت به خرما مضافتی کمتر است. شیرینی این خرما تقریبا به اندازه خرما مضافتی است.
خرما عنبره
انبارار یا عنبره دیگر نوع خرماست که جزء باکیفیت‌ترین و البته گران‌ترین خرماهای عربی محسوب می‌شود. این خرما اندازه بزرگتری از خرمای مضافتی داشته و طعمی بسیار شیرین دارد. بافت این خرما کمی خشک و پوست آن مانند خرما پیارم، چروکیده و چسبیده به گوشته است.
خرما خدری
در مناطق دشتستان و خوزستان، نوع دیگری خرما به نام خدری یا خضری هم کشت می‌شود. این خرما شیرینی و قند زیادی دارد و از خرماهای خشک با رنگ قهوه‌ای است که به دلیل طعم و بافت، برای صادرات هم استفاده می‌شود. به دلیل قند بالای این خرما مصرف آن برای افرادی که در رژیم لاغری به سر می‌برند، توصیه نمی‌شود.
خرما مرداسنگ
استان کرمان در زمینه تولید خرما بیشتر با خرما مضافتی بم شناخته می‌شود اما خرماهای دیگری هم در این منطقه پرورش پیدا می‌کنند که یکی از آنها خرما مرداسنگ است. خرما مرداسنگ شباهت زیادی به پیارم داشته و بافتی نرم و نیمه خشک و شکلی گرد و کوچک دارد. رنگ خرما مرداسنگ، قهوه‌ای روشن است و پوستی مات دارد.
خرما ساغای
این نوع خرما، در عربسان کشت می‌شود و رنگ آن زرد روشن است. شکل ظاهری خرمای ساغای، چروکیده بوده و اندازه آن متوسط تا بزرگ است. بافت نیمه خشک و ترد خرمای ساغای، این میوه را تنها برای بعضی سلیقه‌ها مطلوب می‌سازد.
خرما خاصویی
یکی دیگر از انواع خرما که در استان خوزستان و شهرستان بهبهان کشت می‌شود، خرمای خاصویی است. این خرما مرغوب و شیرین است و ماندگاری بسیار بالایی دارد. شکل ظاهری خرما خاصویی کاملا شبیه به بامیه است و رنگ آن هم مانند بامیه، قهوه‌ای روشن و براق است. این خرما را تنها افراد بومی بهبهان می‌شناسند و مصرف آن در کشور چندان رایج نیست.
خرما مجدول
خرما مجدول، خرمای بومی مراکش است و در دسته خرماهای نرم قرار می‌گیرد. این خرما یکی از محبوب‌ترین خرماها در اروپاست و در آمریکا محبوبیت زیادی دارد. پوسته خرما مجدول یا مژدول، نرم و مزه آن شیرین است. اندازه این خرما نسبتا بزرگ بوده و رنگ آن کهربایی مایل به قرمز است.
خرما دیری
خرما دیری از دیگر انواع خرما با عطر و طعمی شیرین و بافتی نرم است که اندازه‌ای متوسط و کمی بزرگ دارد. این خرما گوشتی نرم دارد و پوسته آن بسیار تیره و تا حدودی سیاه است.
خرما مجراف
مجراف، خرمایی مخصوص مناطق جنوب یمن است که اندازه‌ای بزرگ و رنگی طلایی دارد. منشا اصلی این خرما، الجزایر است و در کشورهای عربی طرفداران زیادی دارد. اندازه بزرگ این خرما باعث می‌شود که گزینه چندان مناسبی برای صادرات نباشد.
خرمای سیدی
خرمای سیدی در بیشتر کشورهای خاورمیانه کشت می‌شود که بیشترین میزان آن در لیبی است. رنگ این خرما، طلایی تا قهوه‌ای است و رشد آن در مناطق گرم بسیار زیاد است. بافت خرما سیدی در بخش‌های بالایی سفت و در قسمت نوک تیز یا پایینی میوه نرم‌تر است.
گران ترین و باکیفیت ترین انواع خرما در جهان
خرمای مجول
این نوع خرما به عنوان گران‌ترین و مرغوب‌ترین نوع خرما در جهان شناخته می‌شود. خرمای مجول از ابتدا در کشور مراکش کشت و تولید شده است. اما لازم است بدانید این نوع خرما، قابلیت کاشته شدن در خاک ایران را نیز دارد. ایران دارای کشتزارهای خرمای بسیار زیادی است و بسیاری از این کشتزارها قابلیت پذیرش خرمای مجول را دارند.
خرما دگلت نور
این نوع خرما علاوه بر طعم شیرین، عطری ملایم هم دارد و از نظر ظاهری شبیه به خرماهایی مانند پیارم است. خرما دگلت نور در مناطق جنوبی ایران کشت می‌شود اما در ایران بازار چندانی ندارد و بیشتر برای صادرات به اروپا و کشورهای عربی کشت می‌شود.
خرمای خلاص
این نوع خرما نیز مانند دو نوع خرمای قبلی، از مرغوبیت و قیمت بالایی برخوردار بوده و یکی از گران‌ترین خرماها در بازارهای جهانی خرما به شمار می‌رود.
تنوع بسیار انواع خرما
تنوع بسیاری در انواع خرما وجود دارد. یتیما، کالمی، خولا، ماکتوم و … تنها تعدادی از انواع خرما هستند که در این مطلب به آنها نپرداختیم ولی سعی کردیم محبوب ترین و در دسترس ترین انواع خرما را معرفی کنیم
با توجه به خواص خرما، قرار دادن این میوه در رژیم روزانه اهمیت زیادی دارد اما براساس نوع خرما و شرایط بدن باید مقدار مناسبی از آن را در رژیم خود قرار داد.
